Denizcilik sektörü, kendine özgü çalışma koşulları ve riskleri barındıran bir alandır. Bu sektörde çalışan işçilerin haklarını güvence altına almak amacıyla, 854 sayılı Deniz İş Kanunu yürürlüğe konulmuştur. Deniz İş Kanunu, denizlerde ve iç sularda çalışan gemi adamlarının çalışma koşullarını, haklarını ve yükümlülüklerini düzenleyen özel bir iş kanunudur. Bu kanun, genel İş Kanunu’ndan farklı olarak deniz işçilerinin çalışma saatleri, ücretleri, kıdem tazminatları ve diğer sosyal haklarını kapsayan özel düzenlemeler içermektedir.
Yazıyı kendi görsel edindiklerim ve araştırdıklarım ile sizlere sunuyorum. Burada yazılanlar sizler için bir uzman görüşü yansıtamaz. Dilerseniz bu alanda faaliyet gösteren değerli avukatım Avukat Burak Keskin ile iletişime geçebilirsiniz.
Deniz İş Kanunu Nedir?
Deniz İş Kanunu, denizlerde çalışan işçilerin haklarını düzenleyen, 20 Nisan 1967 tarihinde kabul edilen ve 854 sayılı kanun numarasıyla yürürlüğe giren bir iş yasasıdır. Bu kanun, özellikle gemi adamlarının çalışma koşullarını ve sosyal haklarını belirlemek amacıyla hazırlanmıştır.
Bu kanunun kapsamına giren işçiler, kara işçilerinden farklı olarak, deniz yoluyla taşımacılık yapan gemilerde çalışan ve belirli şartları sağlayan kişilerdir. Kanun, işçilerin sözleşmelerinden izin haklarına, iş güvenliğinden tazminat haklarına kadar geniş bir yelpazeyi kapsar.
Deniz iş kanununda Kıdem Tazminatı
Deniz İş Kanunu kapsamında çalışan gemi adamları, belirli şartları sağladıklarında kıdem tazminatı almaya hak kazanırlar. Kıdem tazminatı, işçinin belirli bir süre boyunca çalışmasının ardından işten ayrılması durumunda, işveren tarafından ödenen bir tazminattır.
Kıdem Tazminatı Şartları
Deniz İş Kanunu’na göre kıdem tazminatına hak kazanabilmek için:
- Aynı işverene bağlı olarak en az bir yıl çalışmış olmak gerekir.
- İşçinin kendi isteği dışında işten çıkarılması gerekir. Ancak ahlaki ve iyi niyet kurallarına aykırı davranış nedeniyle işten çıkarılma durumunda kıdem tazminatı hakkı doğmaz.
- İşçinin haklı bir sebeple iş sözleşmesini feshetmesi durumunda kıdem tazminatı alabilir.
- Erkek işçiler askerlik nedeniyle işten ayrılıyorsa, kadın işçiler evlilik nedeniyle işten ayrılıyorsa kıdem tazminatı almaya hak kazanır.
Kıdem tazminatı, işçinin çalıştığı her yıl için 30 günlük brüt ücret tutarında hesaplanır.
Deniz iş kanunu İhbar Süresi
Deniz İş Kanunu’na göre iş akdinin feshi durumunda işveren veya işçi, belirli bir süre öncesinden karşı tarafa bildirim yapmak zorundadır. Bu süre, işçinin kıdemine göre değişir:
- 6 aya kadar çalışan işçiler için ihbar süresi 2 haftadır.
- 6 ay – 1,5 yıl arası çalışan işçiler için ihbar süresi 4 haftadır.
- 1,5 yıl – 3 yıl arası çalışan işçiler için ihbar süresi 6 haftadır.
- 3 yıldan fazla çalışan işçiler için ihbar süresi 8 haftadır.
İhbar süresine uymadan işten ayrılan veya işten çıkarılan taraf, diğer tarafa ihbar tazminatı ödemek zorundadır.
Deniz iş kanunu Madde 14
854 sayılı Deniz İş Kanunu’nun Madde 14 hükmü, kıdem tazminatına ilişkin düzenlemeleri içermektedir. Bu maddeye göre:
- Gemi adamının iş sözleşmesi, işveren tarafından haksız bir şekilde feshedilirse, işçi kıdem tazminatına hak kazanır.
- İşçinin ölümü halinde, tazminat hakkı mirasçılarına geçer.
- Tazminat, her tam yıl için 30 günlük brüt ücret üzerinden hesaplanır.
Bu madde, gemi adamlarının iş güvencesini sağlamaya yönelik bir düzenleme olarak kabul edilir.
Bu yasaya Tabi Olma Şartları
Deniz İş Kanunu’nun uygulanabilmesi için belirli tabi olma şartlarının sağlanması gerekmektedir.
- Gemi Adamı Olma Şartı: Kanun, gemi adamı statüsündeki çalışanları kapsar.
- Türk Bayraklı Gemilerde Çalışma: Kanun, Türkiye Cumhuriyeti bayrağı taşıyan gemilerde çalışanları kapsar.
- Ticari Faaliyet Gösteren Gemiler: Deniz İş Kanunu, ticari amaçlı deniz taşımacılığı yapan gemilere uygulanır.
- Yolcu ve Yük Gemileri: Yolcu taşımacılığı yapan feribotlar, yük gemileri gibi ticari faaliyet yürüten deniz araçlarındaki çalışanlar kanuna tabidir.
Bu şartları sağlamayan gemi adamları, 4857 sayılı İş Kanunu’na tabi olabilirler.
İlgili yasa ve Yetkili Mahkeme
Deniz İş Kanunu kapsamında ortaya çıkabilecek iş uyuşmazlıkları belirli mahkemeler tarafından ele alınır. Kanuna göre, deniz iş hukukuna ilişkin davalarda yetkili mahkemeler şunlardır:
- İş Mahkemeleri: Gemi adamlarının işten çıkarılması, kıdem tazminatı, fazla mesai gibi iş hukukuna ilişkin davalarda görevli mahkemelerdir.
- Denizcilik Mahkemeleri: Deniz ticaret hukuku ile ilgili daha teknik konulara bakmakla yetkilidirler.
- Yetkili Mahkeme Belirleme: İşçinin gemide çalıştığı liman, işverenin merkezinin bulunduğu yer veya sözleşmede belirtilen mahkemeler yetkili olabilir.
Mahkeme süreçleri, genellikle işçilerin haklarının korunmasını sağlamak amacıyla iş hukuku çerçevesinde yürütülmektedir.
Deniz İş Kanunu, gemi adamlarının çalışma hayatını düzenleyen en önemli yasal düzenlemelerden biridir. Kıdem tazminatı, ihbar süresi, madde 14 gibi konular işçilerin haklarını güvence altına almaktadır. Bu kanunun uygulanabilir olması için belirli şartların sağlanması gerekir ve doğabilecek iş uyuşmazlıklarında yetkili mahkemeler görev yapar.
